Η πρώτη αναφορά για το φως και
το σκότος γίνεται στο βιβλίο της Γενέσεως. (Γεν.1, 3-5): «Καί εἶπεν ὁ Θεός·
γενηθήτω φῶς, καί ἐγένετο φῶς. Καί εἶδεν ὁ Θεός τό φῶς,
ὅτι καλόν· καί διεχώρισεν ὁ Θεός ἀνά μέσον τοῦ φωτός καί ἀνά μέσον τοῦ σκότους.
Καί ἐκάλεσεν ὁ Θεός τό φῶς ἡμέραν καί τό σκότος ἐκάλεσε νύκτα.καί ἐγένετο ἑσπέρα
καί ἐγένετο πρωΐ, ἡμέρα μία».
Δεν έχουμε όμως μόνο το ορατό φως
αλλά και το φως της χαράς και της ζωής. Στο Ησ. 9,2 διαβάζουμε για το φως της
χαράς: «ὁ λαός ὁ πορευόμενος ἐν σκότει, ἴδετε φῶς μέγα· οἱ κατοικοῦντες ἐν χώρᾳ
καί σκιᾶ θανάτου, φῶς λάμψει ἐφ᾽ἡμᾶς» ενώ στο
Ησ. 60, 19-20 ο Θεός
παρουσιάζεται πιο ξεκάθαρα ως φως: «Τον ήλιο πια δε θα τον χρειάζεσαι
για φως σου την ημέρα, ούτε την νύχτα την σελήνη να σε φωτίζει με την λάμψη
της. Γιατί εγώ ο Κύριος θα ᾽μαι για σένα φως παντοτινό και θα ᾽μαι εγώ, ο Θεός,
το μεγαλείο σου. Ο ήλιος σου δεν θα βασιλέψει πια ούτε θα σβήσει η σελήνη σου,
γιατί εγώ ο Κύριος θα ᾽μαι το φως το παντοτινό· οι μέρες του πένθους σου θα
τελειώσουν». Ξεκάθαρα όμως βλέπουμε την σχέση φωτός και Χριστού στην Καινή Διαθήκη διαβάζοντας «Ἐγώ εἰμί τό φῶς τοῦ κόσμου…».
Η συνηθισμένη πορεία είναι από το σκοτάδι
στο φως
Στην
Παλαιά Διαθήκη το φως και το σκότος απαντούν ως δύο έννοιες φορτισμένες με εντελώς
αντίθετο περιεχόμενο. Έτσι, ο Θεός είναι το φως ενώ το σκότος αντιπροσωπεύει οτιδήποτε
αρνητικό.Το σκοτάδι αυτό έχει καλύψει τα πάντα και κυβερνά τις ψυχές των ανθρώπων. Αυτή η προσέγγιση των δύο εννοιών παρατηρείται κυρίως στα Ησ. 8,22-23 και 59,9.
Εκτός από το Ησ. 45,7 όπου αναφέρεται ότι ο Θεός έχει δημιουργήσει το φως και
το σκοτάδι, πιθανόν θέλοντας ο προφήτης να τονίσει την παντοδυναμία του
Δημιουργού, στα υπόλοιπα χωρία η σχέση των δύο εννοιών είναι αντίθετη. Το
σκοτάδι είναι σύμβολο πνευματικής πτώσεως και δυστυχίας.Σημάδι
καταπίεσης και υποδούλωσης, θλίψης
και στεναχώριας. Ακόμα, αποτελεί σημείο αιχμαλωσίας και
θανάτου όπως διαβάζουμε στο βιβλίο του Ιώβ. Το σκότος συνδέεται στον προφήτη Ησαΐα με την
αγωνία της ανθρώπινης ζωής και μοιάζει με την φουρτουνιασμένη θάλασσα. Οι άνθρωποι που ζουν και δρουν στο σκότος δεν βρίσκονται ευάρεστοι ενώπιον του
Θεού. Μπορούμε να πούμε ότι το σκότος παραπέμπει στην πνευματική τυφλότητα των ανθρώπων. Το σκοτάδι κυριαρχούσε στην ανθρωπότητα μετά την πτώση των ανθρώπων και ήταν
ζωηρή και κοινή η επιθυμία όλων των λαών να ξαναδούν το φως. Όλοι αναζητούσαν
το φως αλλά κυριαρχούσε το σκοτάδι.
Ποιό είναι όμως αυτό το φως για τον προφήτη Ησαΐα;
Ο Προφήτης
αναφέρει αρχικώς τον Ισραήλ ως φως.Ο Ισραήλ πράγματι εκλέχθηκε και έγινε ο περιούσιος λεγόμενος λαός ώστε δι᾽αυτού
να γεμίσουν φως όλα τα έθνη αλλά τελικά δεν ήταν εκείνος το φως.Φως επίσης χαρακτηρίστηκε η Σιών για την
οποία προφητεύθηκε ότι θα πλημμυρίσει από φως.Δεν ήταν όμως ούτε εκείνη το φως αφού καταστράφηκε εκ των θεμελίων της. Το φως,
για το οποίο μιλά ο Ησαΐας, θα ερχόταν στον κόσμο που βρισκόταν «ἐν χῶρα καί σκιά θανάτου» από ένα παιδί,
το οποίο θα γεννιόταν ως άνθρωπος αλλά θα ήταν και Θεός και θα έπασχε για όλους
τους ανθρώπους. Είναι
ο γνωστός μας Εμμανουήλ.Αξιοσημείωτο είναι ότι ο προφήτης υποδεικνύει πως ο άνθρωπος προσεγγίζει,
πλησιάζει και στο τέλος ενώνεται με το φως και μάλιστα μετά από ταλαιπωρία θα
χορτάσει από αυτό.Γίνεται έτσι φανερός ο πνευματικός δρόμος κατά τον οποίο προηγούνται
η άσκηση και οι δυσκολίες και στην συνέχεια φθάνει κάποιος στην ένωση με
το φως. Και κάτι ακόμα× και όταν βρίσκεσαι στο
σκότος στήριγμά του και πάλι είναι ο Θεός.
Πώς μπορεί
κάποιος να αποκτήσει το φως;
Κυρίως με
την τήρηση των εντολών του Θεού γεμίζει ο άνθρωπος φως όπως και με την μετάνοια
ενώπιόν Του.
Ο προφήτης αναφέρει: «λύσε
κάθε δεσμὸ αδικίας, διάλυσε τους κόμπους βιαίων συνθηκών, κάθε άδικη συμφωνία αναίρεσε»
(Ησ. 58, 6) και «Τότε θα ξεχυθεί σαν την
αυγὴ το φως σου και τα ιάματά σου γρήγορα θα ανατείλουν, θα πορεύεται ενώπιόν
σου η δικαιοσύνη σου και η δόξα του Θεού θα σε προστατεύει» (Ησ. 58, 8). Και
συνεχίζει «εὰν αφαιρέσεις απὸ σένα δεσμὸ
και χειρονομία καταδικαστικὴ και κακολογία, και δώσεις στον πεινασμένο άρτο με
την ψυχή σου και χορτάσεις ψυχὴ ταπεινωμένη, τότε θα ανατείλει μέσα απὸ το
σκοτάδι το φως σου και το σκοτάδι σου θα γίνει σαν μεσημέρι» (Ησ. 58, 9).
Πράγματι, τους καθιστά κι αυτοὺς άλλους ήλιους, πάνω στους οποίους ο ήλιος αυτὸς
θα λάμψει απλέτως· «διότι θα λάμψουν και
οι δίκαιοι όπως ο ήλιος στην βασιλεία του Πατρός τους» (Ματθ. 13, 43).
Τι σημαίνει «σαν τον ήλιο;» Κάποτε το ηλιακὸ φως δεν υπήρχε
σαν σε σκεύος στον δίσκο τούτο. Το μεν φως είναι πρωτογεννημένο, τον δε δίσκο την
τετάρτη ημέρα δημιούργησε ο Κτίστης των πάντων, ανάβοντας σ᾽ αυτὸν το φως και
κάμνοντάς τον άστρο που φέρνει την ημέρα και συγχρόνως φαίνεται την ημέρα. Κατά
τον ίδιο τρόπο και το φως της θεότητας κάποτε δεν βρισκόταν σαν σε σκεύος στο σώμα
του Χριστού. Εκείνο μεν είναι πριν απὸ κάθε αρχὴ και δίχως αρχή. Τούτο δε το
πρόσλημμα, το οποίο έλαβε απὸ μας ο Υιὸς του Θεού, δημιουργήθηκε για χάρη μας
στους ύστερους χρόνους, λαμβάνοντας εντός του το πλήρωμα της θεότητας. Έτσι εμφανίσθηκε
φωστήρας θεοποιὸς και συνάμα θεοφεγγής. Έτσι έλαμψε το πρόσωπο του Χριστού όπως
ο ήλιος, τα δε ιμάτιά Του έγιναν λευκὰ όπως το φως. Ο Ευαγγελιστής Μάρκος λέει
«στιλπνὰ και λευκὰ πολὺ σαν χιόνι, τέτοια που δεν μπορεί να λευκάνει γναφέας επὶ
της γης» (Μαρκ. 9, 3).
Κοινή, λοιπόν, και μια είναι η δόξα και η βασιλεία και η
λαμπρότητα του Θεού και των αγίων Του. Γι᾽ αυτὸ και ο ψαλμωδὸς προφήτης ψάλλει:
«η λαμπρότητα του Θεού μας θα είναι επάνω
μας» (Ψαλμ. 89, 19). Επίσης, ίδια
είναι η λαμπρότητα των προφητών, των αποστόλων, των αγίων γιατί μια είναι η
χάρις του Θεού.
Από τα
παραπάνω γίνεται γνωστό ότι συνήθως η πορεία του ανθρώπου είναι αγώνας από το
σκότος στο φως. Δυστυχώς όμως υπάρχει και η αντίστροφη πορεία. Ο πρώτος που κινήθηκε σύμφωνα με αυτήν είναι ο Εωσφόρος, ο έκπτωτος άγγελος. Γνωρίζουμε
ότι αυτός πριν από την πτώση του ήταν ο σπουδαιότερος άγγελος, ο πρώτος στην ιεραρχία
των αγγέλων. Το όνομά του σήμαινε «αυτός που μεταφέρει το φως». Η μετέπειτα ονομασία
του ως «Σατανάς» προέρχεται από την εβραϊκή λέξη σατάν, η οποία χρησιμοποιήθηκε στην ελληνική μετάφραση των Ο´
με τις λέξεις «Σατανάς» ή «Διάβολος» και δηλώνει τον εχθρό. Έτσι, αυτός που άλλοτε «έφερε το
φως» μετατράπηκε στον κατ’ εξοχήν εχθρό του ανθρώπου. Επειδή είχε μεγάλη δόξα, η
σοφία του διεφθάρη και η υπερηφάνεια του μετατράπηκε σε αλαζονεία, με αποτέλεσμα
να θελήσει να γίνει ίσος με τον Θεό. Η αλαζονεία αυτή τον οδήγησε στην
πτώση. Σε πτώση θα βρεθούν και όλοι όσοι
έχουν το ίδιο μικρόβιο αφού γνωρίζουμε ότι «ὁ
ὑψῶν ἐαυτόν ταπεινωθήσεται»
